Φηρά

Tα Φηρά είναι το πιο busy point του νησιού. Η καταπληκτική θέση που κατέχουν στην καλντέρα –κρέμονται στον γκρεμό– τους έδωσε τεράστια τουριστική ώθηση, με αποτέλεσμα να είναι σήμερα το πιο πυκνοδομημένο μέρος της Σαντορίνης. Για τη βόλτα σας στα Φηρά καλύτερα να προτιμήσετε το πρωί, που δεν έχει πολυκοσμία. Ρίξτε μια ματιά στην πλατεία Θεοτοκοπούλου, το meeting point με τα καφέ που γεμίζουν επισκέπτες. Η Gold Street με τα κοσμηματοπωλεία και το εμπορικό κέντρο Φάμπρικα είναι πόλοι έλξης, αλλά εσείς προχωρήστε προς το Μπουντί, για να αγναντέψετε την καλντέρα. Η θέα είναι μοναδική όπως και τα happenings που γίνονται εκεί. Σειρά έχει το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας (τηλ. +30 22860 22217), με συλλογές γλυπτών και επιγραφών από την Αρχαϊκή μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο αλλά και αγγεία από τη Γεωμετρική μέχρι την Ελληνιστική περίοδο. Στο κορυφαίο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας (τηλ. +30 22860 23217) θα μπείτε στο πνεύμα του πολιτισμού που αναπτύχθηκε στο Ακρωτήρι και θα θαυμάσετε τις τοιχογραφίες, που έμειναν ανέπαφες κάτω από τη λάβα. Το Μπελλώνειο Ίδρυμα είναι το πολιτιστικό κέντρο του νησιού, που ξεχωρίζει από τα χρώματά του, ώχρα και κυπαρισσί (τηλ. +30 22860 24960), ενώ το Μέγαρο Γκύζη (τηλ. +30 22860 23077) έχει χαλκογραφίες από τους 16ο-19ο αι. με θέματα της ζωής του τόπου. Ο ορθόδοξος καθεδρικός ναός της Μητρόπολης έχει καταπληκτική θέση στην καλντέρα και θαυμάσιες αγιογραφίες, τις οποίες επιμελήθηκε ο σαντορινιός ζωγράφος Χριστόφορος Ασιμής όταν ξαναχτίστηκε μετά τον σεισμό του 1956. Ο καθολικός καθεδρικός ναός θα σας εντυπωσιάσει με την αρχιτεκτονική και το καμπαναριό του, αλλά και το καθολικό γυναικείο μοναστήρι με τις δώδεκα μοναχές είναι αξιοθαύμαστο μνημείο. Στο Λαογραφικό Μουσείο του Μανώλη Λιγνού (τηλ. +30 22860 22792) στο Κοντοχώρι Φηρών θα δείτε τη σπηλιά με τα στρώματα των αποθέσεων από τις εκρήξεις του ηφαιστείου και μια αυθεντική κάναβα. Tip: Από τα Φηρά το τελεφερίκ θα σας κατεβάσει στον Γιαλό, αν δεν θέλετε να πιαστείτε στη σέλα ενός «βαρόνου» (γαϊδουράκι) ή να κατεβείτε 587 σκαλιά!

Διαβάστε τα πάντα για τα Φηρά στο αναλυτικό αφιέρωμά μας!

Η ιστορία

Τα Φηρά δεν έγιναν πρωτεύουσα της Σαντορίνης παρά από τα τέλη του 18ου αιώνα. Η σταδιακή εγκατάλειψη του Σκάρου, του σημερινού βράχου με την καταπληκτική θέα μπροστά από το Ημεροβίγλι, που αποτελούσε την πρωτεύουσα του νησιού κατά την ενετοκρατία (δες σελ. 79), οδήγησε στην οίκηση των Φηρών και την καθιέρωσή τους ως της νέας πρωτεύουσας του νησιού. Αρχικά, χτίστηκε ο Γουλάς (ο οχυρωματικός πύργος στην κορυφή της πόλης) και ο οικισμός αναπτύχθηκε γύρω από αυτόν, ενώ ξεκίνησαν να μεταφέρονται όχι μόνο οι κάτοικοι του Σκάρου, αλλά οικογένειες απ’ όλο το νησί. Μέχρι τότε, στην περιοχή υπήρχαν μόνο κάναβες, αμπέλια και μερικές κατοικίες. Ο σεισμός του 1956 αποτελεί το γεγονός που συγκλόνισε την ιστορία των Φηρών. Ένα μεγάλο μέρος των κτιρίων καταστράφηκαν, ανάμεσά τους και η τότε μητρόπολη, «η Παναγία του Μπελλώνια», που είχε χτιστεί το 1827. Τα Φηρά όμως άρχισαν αμέσως να ξαναχτίζονται διατηρώντας την αστική δομή τους, συγκεντρώνοντας όλες τις υπηρεσίες και την εμπορική κίνηση του νησιού και αποτελώντας το θρησκευτικό κέντρο για τους καθολικούς και τους ορθόδοξους κατοίκους της Σαντορίνης.

 Η αρχιτεκτονική

Από τον Νίκο Δελένδα, Αρχιτέκτονα Μηχανικό

Γενικά: Τα Φηρά ξεκίνησαν να χτίζονται στα μέσα του 17ου αιώνα, την εποχή που λιγόστεψαν στο Αιγαίο οι κίνδυνοι από τις πειρατικές επιδρομές. Στην αρχιτεκτονική των Φηρών συναντάμε τις δύο βασικές κατηγορίες κτιρίων που βρίσκουμε σε όλους τους οικισμούς του νησιού: τα υπόσκαφα λαϊκά κτίρια και τα χτιστά αστικά σπίτια. Τα υπόσκαφα είναι θολωτές σπηλιές σκαμένες στην ηφαιστειακή άσπα, το μαλακό χώμα που καλύπτει το ανώτερο στρώμα του εδάφους του νησιού. Τα υπόσκαφα αποτελούνται εσωτερικά από δύο συνεχόμενους χώρους, τη σάλα και την κάμαρα. Το σπίτι συμπληρώνει μικρή κουζίνα με φούρνο προς την αυλή. Τα χτιστά αστικά σπίτια ξεκίνησαν με απλή μορφή και εξελίχτηκαν σε αρχοντικά με την ανάπτυξη και την ευημερία που έφερε το εμπόριο και η ναυτιλία τον 19ο αιώνα. Η αρχιτεκτονική τους έχει αρχικά βενετσιάνικες επιρροές και προς το τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα ενσωματώνει νεοκλασικά μορφολογικά στοιχεία. Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελεί η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική με διάφορους αρχιτεκτονικούς τύπους, βασιλικές και σταυροειδείς εγγεγραμμένους, με τον χαρακτηριστικό τρούλο και τα τετράγωνα καμπαναριά. Αξίζει να αναφερθεί η δεξιότητα και το μεράκι των σαντορινιών τεχνιτών, που έδωσαν σε όλες τις κατασκευές, και ιδιαίτερα στα αρχοντικά και στις εκκλησίες των Φηρών μοναδικά στοιχεία, που τα κάνει να ξεχωρίζουν ως τις μέρες μας.

Τα υλικά: Τα βασικά υλικά που χρησιμοποιούνταν για το χτίσιμο των σπιτιών και των εκκλησιών ήταν κυρίως προϊόντα της ηφαιστειακής γης του νησιού, όπως οι ηφαιστειακές πέτρες, μαύρες και κόκκινες, η ελαφρόπετρα, η άσπα, που ανακατευόταν με ασβέστη, ενώ το ξύλο εισάγονταν κυρίως από την Ίο και την Κρήτη. Λόγω αυτής της έλλειψης ξυλείας στη Σαντορίνη αναπτύχθηκε η κατασκευή θόλων, που αποτελούν βασικό στοιχείο τόσο των αρχοντικών όσο και των υπόσκαφων κατοικιών. Για τα δάπεδα χρησιμοποιούνταν κυρίως κονίαμα, ενώ για την επίστρωση των αυλών και των καλντεριμιών χρησιμοποιούνταν μαύρες ηφαιστειακές πέτρες.

Χαρακτηριστικά κτίρια και περιοχές: Για να ανακαλύψει ο σημερινός επισκέπτης μερικά από τα χαρακτηριστικά δείγματα της αρχιτεκτονικής της Σαντορίνης μπορεί να επισκεφθεί τον Φραγκομαχαλά, στα επάνω Φηρά και τη συνοικία του αγίου Μηνά, στα κάτω Φηρά. Στον Φραγκομαχαλά αξιόλογα είναι ο αναστηλωμένος Γουλάς (το καστρόσπιτο), το Μέγαρο Γκύζη (17ος αιώνας), το αρχοντικό Βαζεγγίου με βενετσιάνικες επιρροές και το συγκρότημα της καθολικής Επισκοπής με τον ναό του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (μέσα 17ου αιώνα) και την εκκλησία Ροζάρια των Δομηνικανίδων Καλογραιών (1825). Χαρακτηριστικός είναι επίσης ο μικρός ναός του αγίου Στυλιανού, που κρέμεται στην άκρη της καλντέρας. Στα κάτω Φηρά χαρακτηριστικός είναι ο ναός του αγίου Μηνά και η εκκλησία του Χριστού. Από τις γειτονιές ξεχωρίζει η περιοχή μπροστά από τη Μητρόπολη με την καταπληκτική θέα. Η σημερινή Μητρόπολη αντικατέστησε παλαιότερη εκκλησία, που ήταν βασιλική νεοκλασικού ρυθμού. Αξιόλογο προσεισμικό κτίριο είναι το ξενοδοχείο Ατλαντίς (1955). Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πλατεία Σαρπάκη στο Νότιο άκρο των Φηρών. Δείγμα μοντέρνας αρχιτεκτονικής του νησιού αποτελούν το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στο κέντρο των Φηρών και το Αρχαιολογικό Μουσείο, κοντά στο τελεφερίκ, με ωραίο εσωτερικό patio και τους χαρακτηριστικούς φοίνικες στην ανακαινισμένη πλατεία μπροστά του.

 Η γεωγραφία και οι γειτονιές

Τα Φηρά είναι χτισμένα κατά μήκος της καλντέρας στο κέντρο του νησιού και ξεκινούν από την περιοχή που ονομάζεται Μπαλάδες, εκεί που βρίσκεται το εγκαταλελειμμένο κτίριο του ορυχείου, και φτάνουν ως το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο Φηροστεφάνι. Ανατολικά βρίσκεται το χωριό Κοντοχώρι, ενώ λιμάνι των Φηρών είναι ο Μέσα Γιαλός στους πρόποδες της πόλης από την πλευρά της καλντέρας. Εκεί αποβιβάζονται οι επισκέπτες που φτάνουν στο νησί με κρουαζιερόπλοιο και ανεβαίνουν στα Φηρά είτε με το τελεφερίκ, είτε με τα πόδια από τα σκαλοπάτια, είτε με τον παραδοσιακό τρόπο, τα γαϊδουράκια. Παραλία των Φηρών είναι ο Έξω Γιαλός, δύο χιλιόμετρα περίπου από το κέντρο της πόλης. Με τον κ. Εμμ. Α. Λιγνός,διακρίνουμε τα Φηρά στις ακόλουθες βασικές γειτονιές: «την αγορά-κέντρο των Φηρών, τα Κάτω Φηρά, την περιοχή κάτω από τη Μητρόπολη, τα Καθολικά (Φραγκομαχαλάς) στα βορειοανατολικά των Φηρών, το Κοντοχώρι στα ανατολικά των Φηρών και το Φηροστεφάνι, τη φυσική συνέχεια των Φηρών, στη βόρεια πλευρά».

Eκκλησίες & μοναστήρια

Ο κ. Εμμ. Α. Λιγνός, ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου στο Κοντοχώρι, μας πρότεινε τις εκκλησίες των Φηρών που πρέπει να δούμε. Έτσι στα κάτω Φηρά (την περιοχή κάτω από τη Μητρόπολη) ξεχωρίζουν ο άγιος Μηνάς, ο άγιος Ιωάννης, ο Θεολόγος, και η εκκλησία του Χριστού, που λέγεται και «πρώτη Μητρόπολη», στο Κοντοχώρι αξίζει να επισκεφθείτε τον ναό του αγίου Ευσταθίου (γιορτάζει στις 20/9) και την Παναγιά του Λαγκαδιού (γιορτάζει στις 9/9). Στο Φηροστεφάνι βρίσκεται η Παναγίτσα, που γιορτάζει στις 15 Αυγούστου, ενώ από τις καθολικές εκκλησίες αναζητήστε την εκκλησία της Παναγίας των αγίων Θεοδώρων. 

Από τα μοναστήρια ξεχωρίζουν: το ορθόδοξο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο Φηροστεφάνι και το καθολικό μοναστήρι των Δομινικανίδων, απέναντι από τον Μητροπολιτικό Καθολικό ναό του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (Ντόμο)».

Ο ορθόδοξος καθεδρικός ναός της Μητρόπολης έχει καταπληκτική θέση στην καλντέρα. Ο καθολικός καθεδρικός ναός θα σας εντυπωσιάσει με την αρχιτεκτονική και το καμπαναριό του, αλλά και το καθολικό γυναικείο μοναστήρι στο οποίο γίνεται λειτουργία κάθε απόγευμα.

Τα Φηρά σήμερα

Τα Φηρά σήμερα αποτελούν το πιο ζωντανό κομμάτι του νησιού. Με τα στενά δρομάκια, τα αρχοντικά, τα υπόσκαφα που «χύνονται» στους λόφους της καλντέρας και τα πολλά σημεία με την καταπληκτική θέα, τα καταστήματα, τα εστιατόρια και τη νυχτερινή ζωή κάνουν τη στάση εδώ απαραίτητη. Μπορεί να χτίστηκαν μόλις πριν από τρεις αιώνες αλλά γράφουν τη δική τους ιστορία πάνω στους βράχους της πιο όμορφης καλντέρας του κόσμου.