ΚΑΣΤΕΛΙΑ & ΓΟΥΛΑΔΕΣ

Τα καστέλια και οι γουλάδες διηγούνται την ιστορία μιας άλλης Σαντορίνης, με βόλτες σε στενά δρομάκια, σπίτια λιτής αρχιτεκτονικής, τοίχους γεμάτους χρώματα και έχοντας πάντα το βλέμμα τους στραμμένο στη θάλασσα.

 

Tο καστέλι & ο Γουλάς του Εμπορείου

 

Περνώντας από το Εμπορείο είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι στην καρδιά του χωριού βρίσκεται το πιο καλοδιατηρημένο καστέλι του νησιού. Χτίστηκε γύρω στο 1450 και αποτελούσε το πιο «εμπορικό» από τα καστέλια, μιας και εδώ λειτουργούσε η αγορά του νησιού και γινόταν η διακίνηση των προϊόντων. Η βόλτα στα δρομάκια με τα σπιτάκια κολλημένα το ένα στο άλλο, τις μικρές πόρτες και τα ακόμα μικρότερα παράθυρα, βαμμένα σε απαλά χρώματα, είναι ο καλύτερος τρόπος για να δείτε την αρχιτεκτονική ενός καστελιού και να τραβήξετε υπέροχες φωτογραφίες. Ο γουλάς του Εμπορείου, που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, εκτός από τις αμυντικές του ιδιότητες, λειτουργούσε και σαν χώρος για τη φύλαξη της σοδειάς, ενώ αποτέλεσε και μετόχι της Μονής της Πάτμου και κατοικούσαν σ’ αυτόν μοναχοί.
Tip:Στο καστέλι του Εμπορείου μπορείτε να πάτε πριν ή μετά το μπάνιο σας στις κοντινές παραλίες της Περίσσας, του Περίβολου και της Βλυχάδας.

 

To κάστρο του Αγίου Nικολάου στην Οία

 

Από το καστέλι του Αγίου Νικολάου στην Οία σήμερα σώζεται ένα κομμάτι του γουλά. Πήρε το όνομά του από υπόσκαφη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο και χτίστηκε γύρω στο 1450. Έχει μια ιδιαίτερα πλούσια ιστορία, αλλά ο σεισμός του 1956, που έκανε μεγάλες καταστροφές σε ολόκληρη την Οία, έπληξε και το καστέλι του Αγίου Νικολάου. Παρ’ όλα αυτά, το σημείο του κάστρου της Οίας, όπως θα ακούσετε να το λένε σήμερα, είναι ίσως το πιο διάσημο σημείο του νησιού. Στους μαυροκόκκινους, μισογκρεμισμένους τοίχους του καταφθάνουν κάθε απόγευμα άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο για να δουν το ηλιοβασίλεμα. Απ’ αυτό, το ίδιο σημείο που οι Σαντορινιοί τριών αιώνων (από τον 15ο έως τον 18ο αιώνα) έβλεπαν τους πειρατές να πλησιάζουν.
Tip:Αν δεν σας αρέσει η πολυκοσμία, αποφύγετε το κάστρο της Οίας την ώρα του ηλιοβασιλέματος. Όλες τις άλλες ώρες η θέα θα σας ανταμείψει.

 

Tο Καστέλι & ο Γουλάς του Ακρωτηρίου

 

Χτίστηκε γύρω στο 1335 και λεγόταν καστέλι Πούντα και La Ponta, που στα μεσαιωνικά ιταλικά σημαίνει η κορυφή. Παραχωρήθηκε από τον Νικόλα Σανούδο, δούκα της Νάξου, στην οικογένεια των Γκοζαντίνι, που κράτησαν τον γουλά υπό την κυριαρχία τους ως το 1617 και ενώ οι Τούρκοι είχαν καταλάβει το υπόλοιπο νησί. Στο καστέλι του Ακρωτηρίου υπήρχε και δεύτερος γουλάς, λίγο πιο μακριά από τον πυρήνα της πολιτείας. Σήμερα το καστέλι του Ακρωτηρίου ξαναζεί, μιας και από το 2012 στον γουλά που βρίσκεται στην κορυφή του Καστελιού λειτουργεί μουσείο και εργαστήριο παραδοσιακών οργάνων, ενώ διοργανώνονται βραδιές με μουσικές απ’ όλο τον κόσμο κάθε Τρίτη και Παρασκευή (δες Agenda).
Tip:Στο Καστέλι και τον Γουλά του Ακρωτηρίου ανεβείτε απόγευμα προς βράδυ, και ειδικά όταν έχει μουσικές βραδιές.

 

Tο Καστέλι του Πύργου

 

O σεισμός του 1956 άφησε τα σημάδια του, αλλά το καστέλι του Πύργου έχει κρατήσει την ατμόσφαιρα της εποχής που χτίστηκε. Το πιο σύγχρονο από τα καστέλια της Σαντορίνης χτίστηκε γύρω στο 1580. Στην κορυφή του δέσποζε αρχικά πύργος που γκρεμίστηκε για να χτιστεί η μονή του Αγίου Γεωργίου. Οι τοίχοι των σπιτιών αποτελούσαν και τον οχυρωματικό περίβολο του καστελιού, ενώ υπήρχε μόνο μία είσοδος. Αυτό που έχει όμως περισσότερο ενδιαφέρον είναι ότι οικισμός ήταν χτισμένος πάνω σε μια σειρά από υπόγειους δρόμους που χρησιμοποιούνταν σαν καταφύγιο σε περίπτωση που ο οικισμός έπεφτε στα χέρια των εχθρών. Το καστέλι του Πύργου γίνεται η πρωτεύουσα του νησιού μετά την εγκατάλειψη του Σκάρου και σήμερα η βόλτα στα δρομάκια του, η στάση στις εκκλησιές του και η θέα σε ολόκληρη τη Σαντορίνη κάνουν τους επισκέπτες του να κοιτούν στη θάλασσα μήπως και φανούν πλοία… πειρατικά.
Tip:Όποια ώρα και αν επισκεφθείτε το καστέλι του Πύργου η ατμόσφαιρά του θα σας συνεπάρει.

 

Tο καστέλι του Σκάρου στο Ημεροβίγλι

 

Είτε κοιτάς τον Σκάρο από κάποιο σημείο της καλντέρας, είτε βρίσκεσαι στην κορυφή του, είναι δύσκολο να φανταστείς ότι σ’ αυτόν τον βράχο κάποτε ήταν χτισμένη μια ολόκληρη καστροπολιτεία με δαιδαλώδη καλντερίμια, σπίτια και εκκλησίες. Το καστέλι του Σκάρου είναι το πιο παλιό καστέλι της Σαντορίνης, αλλά σήμερα δεν σώζεται τίποτα που να θυμίζει τη μεσαιωνική του αίγλη. Ο μόνος μάρτυρας για την εικόνα του καστελιού του Σκάρου είναι το σχέδιο σε μολύβι από τη συλλογή του Thomas Hope που βρίσκεται στο μουσείο Μπενάκη και ο σχεδιασμός του αποδίδεται στον L.S. Fauvel. Το καστέλι του Σκάρου χτίστηκε μεταξύ του 1205 και 1230 και λέγεται ότι καταστράφηκε από σεισμό τον 17ο αιώνα, αλλά και ότι εγκαταλείφθηκε σταδιακά. Ο σημερινός επισκέπτης του Σκάρου απολαμβάνει τη φανταστική θέα που προσφέρει η τοποθεσία, ενώ το μοναδικό οίκημα που υπάρχει στο κάποτε απόρθητο φρούριο είναι μια εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία, Θεοσκέπαστη.
Tip:Για τον Σκάρο πρέπει να περπατήσετε με προσοχή για περίπου 20 λεπτά από το Ημεροβίγλι. Η θέα είναι μοναδική όλες τις ώρες.

 

INFO

 

Τα καστέλια της Σαντορίνης χτίστηκαν από τον 13ο έως τον 16ο αιώνα, την περίοδο της Ενετοκρατίας, από τους Λατίνους έποικους του νησιού.

 

Καστέλι σημαίνει κάστρο. Ήταν οι οχυρωμένοι οικισμοί όπου κατέφευγαν οι Σαντορινιοί για να προφυλαχτούν από τις επιθέσεις των πειρατών. Γουλάς είναι ο αμυντικός πύργος. Το πιο ψηλό κτίριο κάθε καστελιού, με πολλούς ορόφους και ορθογώνιο σχήμα. Χρησιμοποιούνταν ως παρατηρητήριο, αλλά και για αμυντικούς λόγους, όταν οι πειρατές έφταναν μέχρι το κατώφλι του καστελιού.

 

Η Σαντορίνη έχει πέντε καστέλια και τέσσερις γουλάδες.

 

Το παλιότερο καστέλι είναι του Σκάρου στο Ημεροβίγλι και το πιο πρόσφατο, το καστέλι του Πύργου.

 

Η Αγία Θεοδοσία θεωρείται η προστάτιδα των κάστρων και έξω από κάθε καστέλι υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στη χάρη της.

 

Πηγές

 

  • Δώρα Μονιούδη-Γαβαλά, Σαντορίνη, κοινωνία και χώρος 15ος-20ός αιώνας. Έκδοση του Ιδρύματος Λουκά και Ευάγγελου Μπελλώνια.
  • Αντώνης Ν. Κονταράτος, Σαντορίνη, πορεία στο χρόνο, Εκδόσεις Ηλιότοπος, 2007.